Κρανιά

Έχει ιδιαίτερη σημασία για τους Χαλικιώτες το φυλλοβόλο δέντρο - θάμνος Κρανιά ή και κρανειά (επιστημονική ονομασία Cornus), γιατί η παλιά ονομασία Δερίκοβον πιθανότατα σημαίνει τόπος με κράνα. Συγκεκριμένα, ο  κ.Δρ.  Νεραντζής Ιωάννης σε ομιλία σχετικά με την προϊστορία του τόπου μας ανέφερε: 

Τα βοσκοτόπια και οι στάνες του Δερίκοβου, και τα νερά τού Δερικοβίτικου ρέμματος μας καλωσορίζουν όλους εμάς, σήμερα, σε τούτο το «αντάμωμα» συγχωριανών Ντερικοβιτών και παιδιών της τωρινής γενιάς Χαλικιωτών, σε ένα «αντάμωμα» που για τους αιωνόβιους προβατάρηδες και γιδάρηδες βοσκούς και τσελιγκάδες είναι αντάμωμα αναμνήσεων και ζωής στη Φύση και αναπόληση των ονείρων τους, κάτω από τον έναστρο ουρανό, όπου οι Πλειάδες, η Πούλια κι ο Αυγερινός, παίζουν «κρυφτούλι» και κρύβονται σε τούτα εδώ τα θερινά λιβαδοτόπια, ανάμεσα στα βεργόκλαδα του θαμνόδενδρου που οι περατάρηδες από εδώ νομάδες των Βαλκανικών βουνών ονόμαζαν Δερίκοβον στα Μεσαιωνικά τα Χρόνια.

Θέλω να πώ ότι, οι διαβατικοί και από τούτον τον βουνήσιο τόπο βλαχόφωνοι βαλκάνιοι ποιμενάρχες παρατήρησαν, εκεί που φύλαγαν τα «πράματά» τους, δηλαδή τα γιδοπρόβατά τους, στο τόπο αυτόν, που τώρα ανταμώσαμε όλοι εμείς, παρατήρησαν –λέγω - ότι φύτρωναν Κρανιές, ότι δηλαδή ήταν «τόπος με Κρανιές», «τόπος με Κράνα». Ήταν δηλαδή το οροπέδιο αυτό «Δερνίκοβον», όπως ονομάτιζαν τον τόπο με Κρανιές οι Σκλαβηνοί Βλάχοι του Βυζαντίου και όπως αναφέρεται η ονομασία αυτή στα παλαιοσλαβικά, στα παλαιοβουλγαρικά, και στα παλαιοσλοβενικά χωριά των Βαλκανίων. Ονομάτισαν, λοιπόν, πιθανότατα, τον τόπο αυτόν, τον κατάσπαρτο με τα βουνίσια Κράνια, *Δερνίκοβον, εξ ου και Δερίκοβον, που μετά το 1928 μετονομάστηκε σε Χαλίκι. (Συμεωνίδης Χ., Ετυμολογικό λεξικό των νεοελληνικών οικωνυμίων, τόμοι 2, ‘‘Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου Κύπρου’’, Λευκωσία-Θεσσαλονίκη, 2010. Ζάχος Ε. Παπαζαχαρίου, Βαλκανική Κολυμβήθρα Ονομάτων, ‘‘εκδόσεις Ισνάφι’’, Ιωάννινα 2010.)

   Είναι ο τόπος, λοιπόν, που δίνει το όνομα, κι όχι οι άνθρωποι. (Αντάμωμα Χαλικιωτών 2012)

Η κρανιά είναι ένα αυτόχθονο, μακρόβιο φυλλοβόλο δένδρο, καλά προσαρμοσμένο στις κλιματεδαφικές συνθήκες της χώρας μας, που ευδοκιμεί σχεδόν σε όλα τα είδη των εδαφών από γόνιμα έως μέτρια γόνιμα, υγρά ή ξηρά αμμοπηλώδη έως βαριά αργιλώδη. Δεν προσβάλλεται από έντομα και φυτονόσους και έτσι είναι ιδεώδες είδος για βιολογική καλλιέργεια. Αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες ( -300C). Ανθίζει το χειμώνα ( Ιανουάριο- Φεβρουάριο ) ενώ τα άνθη της παραμένουν για 2 περίπου μήνες. Οι καρποί ωριμάζουν στα τέλη Αυγούστου αρχές Σεπτεμβρίου όποτε και παίρνουν έντονα κόκκινο γυαλιστερό χρώμα. Τα κράνα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά. 

Τα κράνα χρησιμοποιούνται για φάρμακο από τους ντόπιους στα ορεινά της Βόρειας Ελλάδας. Το ξύλο της κρανιάς είναι σκληρότατο και αντοχής σε θραύση. Τα πιο γερά γκλιτσόξυλα των τσοπάνων γίνονται από νεαρούς βλαστούς κρανιάς. Από ξύλο κρανιάς κατασκευάστηκε ο Δούρειος Ίππος της Τροίας. Κρανίσια ήσαν τα δόρατα των αρχαίων θηρευτών και των πολεμιστών του Μεγ. Αλεξάνδρου. Από το σκληρό ξύλο της κρανιάς κατασκευάζονται διάφορα αντικείμενα όπως: ζεύλες για ζυγό καθώς και μαγκούρες, αφού το ξύλο της κρανιάς είναι στέρεο και ανθεκτικό. 

Η κρανία σπάνια κλαδεύεται.Ο καρπός πλένεται και ή καταναλώνεται νωπός ή ψύχεται την ίδια ημέρα ή χρησιμοποιείται για την παρασκευή ποτών, γλυκών και μαρμελάδας.

Κύριες χρήσεις.

Τα κράνα παραδοσιακά χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ποτών, μαρμελάδας και γλυκών.

Τα γνωρίζουν όλες οι νοικοκυρές σε μη αστικές αλλά και σε αστικές περιοχές.

Από τα παλιά χρόνια τα κράνα ήταν γνωστά για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες.

Χρησιμοποιούνται ακόμη και στις ημέρες μας κατά της διάρροιας και εντερικών παθήσεων λόγω της στυπτικότητάς τους που οφείλεται στις ταννίνες.

Ο φλοιός, οι βλαστοί και οι ρίζες χρησιμοποιούνται ως αντιπυρετικά.

Στο χωριό μας τα κράνα χρησιμοποιούνται κατά καρδιακών παθήσεων, κοιλόπονου, κατά πόνων περιόδου, στομαχικές και εντερικές διαταραχές, ως χωνευτικό και ως τονωτικό κατά τη διάρκεια εργασίας. 

Από τις σημαντικότερες χρήσεις της κρανιάς είναι ότι αποτελεί όμορφο καλλωπιστικό φυτό καθόσον ανθίζει μέσα στο χειμώνα ενώ και την περίοδο ωρίμανσης των καρπών είναι εξαιρετικά ελκυστική. Συμπυκνωμένος χυμός κράνων που κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά πίνεται ως αναψυκτικό σε αναλογία με νερό 1:5, προστίθεται στο τσάι, το γιαούρτι, το ταχίνι, τα παγωτά, σε κέικ, με λεμόνι στο ψητά, σε μίξη με λεμόνι ή βαλσάμικο σε σαλάτες, φρουτοσαλάτες και γρανίτες.

Η καλλιέργεια της κρανιάς συγκαταλέγεται σ’ εκείνες που θα μπορούσαν να έχουν θετικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της γεωργίας μας, την προστασία του περιβάλλοντος, την ομορφιά της υπαίθρου μας και την εθνική οικονομία.

Πηγές

http://www.fytoria-konstantinidi.gr/  Φυτώρια Σερρών Κωνσταντινίδης