Ο ρόλος της συλλογικής ευθύνης

                                                 

«Όποιος αξιώνει ευθύνες από τους άλλους, πρέπει να ’χει επίγνωση και των δικών του ευθυνών». (Σόλων)

Θα μπορούσαμε θαυμάσια να παρομοιάσουμε την κοινωνία με ένα ζωντανό οργανισμό, που αυξάνεται και πολλαπλασιάζεται με την κοινή και εύρυθμη συνεργασία των κυττάρων του...

Και όπως οι ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από κύτταρα, που διαφέρουν και στη λειτουργία και στη θέση που έχουν στον οργανισμό, έτσι και οι κοινωνίες αποτελούνται από άτομα με διαφορετική άξια και ικανότητα, που είναι όμως στενά δεμένα μεταξύ τους και το καθένα από αυτά είναι απαραίτητο συμπλήρωμα του άλλου. Και όπως σ’ ένα οργανισμό, έτσι και σε μια κοινωνία υπάρχει καταμερισμός δουλειάς και ευθύνης. Και όσο πιο σπουδαία είναι η θέση που κατέχει ένα άτομο στην κοινωνική μηχανή, τόσο μεγαλύτερη ευθύνη έχει απέναντί της. Κι αυτό γιατί η συναίσθηση της κοινωνικής ευθύνης μεγαλώνει τη δημιουργική δραστηριότητα του ανθρώπου και ανοίγει λεωφόρους προοπτικής στο τραγικό αδιέξοδό του. Με την ανάληψη ευθυνών αξιοποιούνται οι δυνάμεις της κοινωνίας και η ομόνοια, η συνεργασία και η αλληλεγγύη αντικαθιστούν τα μίση, τα πάθη και τις συγκρούσεις. Αντίθετα, όταν δεν συναισθάνεται κάποιος τίς ευθύνες του, έχει νεκρωθεί και αποκτηνωθεί γιατί εκεί ακριβώς υπάρχει η διαφορά με τα ζώα, στο γεγονός δηλαδή ότι αυτά δεν συναισθάνονται την ευθύνη των πράξεων τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τη μεγαλύτερη ευθύνη έχει πάντοτε ό ανώτερος κοινωνικός λειτουργός μια και οι πράξεις του έχουν άμεσο και σοβαρό αντίκτυπο για την ομαλοί ζωή μιας κοινωνίας και χρησιμεύουν για παραδειγματισμό των υφισταμένων του. Δεν σημαίνει όμως ότι οι κατώτεροι λειτουργοί μπορούν να ενεργούν με ασυνειδησία και να προκαλούν βλάβη στον κοινωνικό μηχανισμό. Οι τελευταίοι αυτοί αποτελούν τίς πιο πολλές ρίζες που τρέφουν και στηρίζουν το δέντρο της κοινωνίας. Όταν λοιπόν αρχίσει η σήψη των ριζών, τίποτε πια δεν μπορεί να σώσει το δέντρο, όσο θαλεροί κι να υπήρξαν οι κλάδοι του, και στην περίπτωση μας οι ανώτεροι λειτουργοί. Γι’ αυτό λοιπόν εκεί όπου ό καθένας τάχτηκε, πρέπει να θεωρεί τον εαυτό του σαν σημαντικό μοχλό του κοινωνικού μηχανισμού και να έχει υπόψη του ότι σ’ ένα μηχάνημα δεν υπάρχουν μοχλοί περιττοί, μοχλοί άχρηστοι. Όταν πάλι χάνει κάποιος τη συναίσθηση της ευθύνης γίνεται δημόσιος κίνδυνος. "Ας φανταστούμε πόσο εγκληματική είναι η πράξη ενός γιατρού που κάνει κακή διάγνωση ή δίνει ακατάλληλα φάρμακα. Ο γιατρός, ο εκπαιδευτικός, ο επιστήμονας, γενικά κάθε άνθρωπος που έχει κάποια υπεύθυνη θέση, εκτελεί κάποια αποστολή που με ευγνωμοσύνη ατενίζει ο απλός, αμαθής άνθρωπος. Στα χέρια του βρίσκεται η ζωή του. Όταν λοιπόν αυτοί δεν έχουν συναίσθηση των ευθυνών τους, πόσο εύκολα μπορεί να δηλητηριαστεί η ζωή της κοινωνίας. Γι’ αυτό πριν αναλάβουμε κάτι, πρέπει να σκεφτούμε καλά να θα μπορέσουμε να φέρουμε σε καλό τέλος τίς ευθύνες που θα αναλάβουμε.

Οι πράξεις του ανθρώπου πρέπει να είναι τέτοιες, που να μη φοβούνται το φως της κριτικής. Eάν όμως ως άνθρωπος πέσει σε σφάλμα, πρέπει να έχει το θάρρος να αναλάβει την ευθύνη της πράξης του και να προσπαθήσει να επανορθώσει το κακό. Αλίμονο σ’ εκείνο τον άνθρωπο που προσπαθώντας να αποφύγει τίς συνέπειες μιας κακής πράξης ρίχνει τις ευθύνες σ’ άλλους.

Επομένως κάθε άνθρωπος πρέπει να είναι υπόλογος για τις πράξεις του και είναι αυτό ένα από τα καθήκοντα του ατόμου. Όταν αυτό συμβεί μπορούμε να μιλάμε για δικαιώματα. Η συναίσθηση της ευθύνης αποδεικνύει το βαθύ ανθρωπισμό και την ηθική ποιότητα του άτολμου·και γενικότερα βοηθιέται η δημιουργία ευνοϊκών δυνατοτήτων ζωής.

Τέλος, ας η συναίσθηση των ευθυνών μας απέναντι στους άλλους δείχνει τη σωστή αντίληψη της ζωής και μπορούμε να πούμε ότι θα πλησιάσουμε τον τύπο του «καλού καγαθού» ανθρώπου των αρχαίων.

“Ν' αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.” ― Νίκος Καζαντζάκης

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ "ΑΣΚΗΤΙΚΗ"